Người Mỹ thầm lặng và không đổ lỗi

Nếu quý vị có đọc quyển "The Quiet American" của Graham Greene, thì sẽ thấy cuộc tình tay ba giữa Fowler, Pyle và Phượng. Trong đó, Fowler là một nhà báo Anh, Pyle là một người Mỹ trẻ tuổi, và Phượng là một cô gái Việt Nam. Pyle luôn tìm cách thuyết phục Phượng rời xa Fowler với lời hứa rằng sẽ cưới Phượng và bắt đầu cuộc sống mới ở Mỹ.

Trong khi đó Fowler cố gắng làm hết khả năng của mình để duy trì sự chuyên nghiệp trong công việc bằng cách giữ trạng thái trung lập ở mọi vấn đề. Đằng sau sự cứng rắn bề ngoài của Fowler, ông sớm nhận ra rằng bản thân không thể phớt lờ cảm xúc của mình khi đứng giữa vấn đề công việc và vấn đề tình cảm, và rồi ông để mất Phượng trước Alden Pyle.

Chấp nhận sai lầm ​

Trong quyển sách, có một câu nói nổi tiếng của Fowler về người Mỹ như sau:

"The Americans are different. They don't know what they want, but they are willing to pay for it." Tạm dịch là "Người Mỹ thì khác. Họ không biết họ muốn gì, nhưng họ sẵn sàng trả tiền cho nó."

Câu nói này có thể được hiểu là người Mỹ thường không biết rõ mục tiêu của mình, nhưng họ sẵn sàng đầu tư thời gian và tiền bạc để đạt được điều đó. Điều này phản ánh một phần tính cách của người Mỹ, đó là sự quyết tâm và kiên trì trong việc theo đuổi mục tiêu, dù có thể họ chưa hoàn toàn hiểu rõ nó.

Trong những bài nghiêng cứu về sau này người ta cũng đã thừa nhận rằng người Mỹ có xu hướng thử và sai nhiều hơn các nền văn hoá khác. Họ không ngại thất bại, và họ sẵn sàng học hỏi từ những sai lầm của mình để tiến bộ hơn. Chính vì vậy, khả năng thành công của người Mỹ thường cao hơn so với những người khác, dù họ có thể không phải là những người thông minh nhất.

Trong khi những nền giáo dục "rập khuôn" như Việt Nam thường dạy học sinh phải làm theo một quy trình nhất định như bài văn thì phải có mở bài, thân bài và kết bài... thậm chí có nơi đọc chép văn mẫu cho các em làm theo cứ hễ em nào viết khác đi là bị chê, bị cho là sai. Dần dà không còn chút gì sáng tạo, cá tính.

Người Mỹ thì ngược lại, học sinh được khuyến khích để tự do sáng tạo, tự do thể hiện ý tưởng của mình... thậm chí có thể cãi lại giáo viên nếu thấy không đúng.

Nếu quý vị tìm hiểu về lá cờ Mỹ, thì sẽ thấy lá cờ này có 13 sọc ngang và 50 ngôi sao. 13 sọc ngang tượng trưng cho 13 thuộc địa đầu tiên của Mỹ, còn 50 ngôi sao tượng trưng cho 50 tiểu bang của Mỹ. Đầy ý nghĩa và cũng đầy sự tự do.

Nhưng ít ai biết được quá trình để có được lá cờ Mỹ như ngày hôm nay là cả một câu chuyện dài. Nó được thiết kế ban đầu bởi Robert G. Heft vào năm 1958, khi đó đang là học sinh 17 tuổi ở bang Ohio. Đây là một phần của dự án trong lớp lịch sử ở trường trung học phổ thông Lancaster. Giáo viên của ông, thầy Stanley Pratt, đã chấm điểm B trừ (một thang điểm thấp) cho thiết kế của Heft, vì thầy cho rằng nó quá đơn giản và không có tính sáng tạo.

Tuy nhiên, sau một cuộc tranh luận, thầy Pratt đồng ý thay đổi điểm của Heft nếu thiết kế của nam sinh này được Quốc hội Mỹ lựa chọn cho quốc kỳ mới. Thời điểm đó, Alaska và Hawaii đang được xem xét để trở thành tiểu bang. Kết quả, Tổng thống Dwight D. Eisenhowe đã quyết định lấy thiết kế của Heft từ hơn 1.500 mẫu khắp cả nước. Thầy Pratt đã giữ đúng lời, nâng điểm của Heft thành A.

Câu chuyện này cho thấy rằng, xã hội Mỹ chấp nhận sự khác biệt và sáng tạo, điều mà chắc chắn sẽ không xảy ra ở Việt Nam nơi mà nền văn hoá "Không thầy đố mày làm nên" vẫn còn tồn tại.

Không quá khôn khổ ​

Trong gia đình Việt Nam thì cha mẹ thường có xu hướng áp đặt con cái vào những khuôn khổ nhất định, như là phải học giỏi, phải thi đậu đại học, phải làm bác sĩ, kỹ sư... và nhiều khi còn ép buộc con cái phải theo nghề của cha mẹ. Điều này dẫn đến việc con cái không có cơ hội để phát triển bản thân theo cách mà chúng muốn, và cũng không có cơ hội để thể hiện cá tính riêng của mình.

Lấy ví dụ một em bé 5 tuổi, em này rất thích sử dụng tay trái để viết, nhưng cha mẹ lại bắt em phải sử dụng tay phải. Điều này dẫn đến việc em bé cảm thấy khó chịu và không thoải mái khi viết, bởi chúng ta luôn cho rằng người lớn thì phải đúng, và trẻ con thì phải nghe lời người lớn.

Tuy nhiên, theo nghiên cứu của các nhà khoa học, việc bắt trẻ sử dụng tay phải khi chúng muốn sử dụng tay trái có thể dẫn đến những vấn đề về tâm lý và sức khỏe. Trẻ sẽ cảm thấy bị áp lực, căng thẳng và không thoải mái khi phải làm điều mà chúng không muốn. Điều này có thể dẫn đến việc trẻ trở nên nhút nhát, tự ti và không dám thể hiện bản thân.

Người Mỹ thì vô tư hơn, họ vui vẻ chấp nhận sự khác biệt này.

Người Mỹ cũng không cảm thấy quá áp lực với "dư luận" nếu con họ không học giỏi, không thi đậu đại học, hay không làm bác sĩ, kỹ sư... Cho dù là làm nghề thấp kém đi chăng nữa miễn con cái họ cảm thấy vui vẻ và hạnh phúc là được. Đối với họ, thành công không quan trọng bằng sống hạnh phúc.

Có những đứa trẻ Việt rất đam mê và có năng khiếu vẽ chẳng hạn nhưng cha mẹ lại bắt chúng phải học giỏi, phải thi đậu đại học, phải làm bác sĩ, kỹ sư... vô tình đã dần dần giết chết ước mơ và đam mê của chúng. Nhiều trong số đó đã phải bỏ học, bỏ nhà đi bụi để theo đuổi đam mê của mình... mất dần sự hỗ trợ của gia đình, họ đã phải bươn chải để kiếm sống, và rồi đam mê của họ cũng dần dần bị lãng quên do cuộc sống mưu sinh. Người lớn lại nhìn vào sự thất bại của họ và nói rằng "Tại không chịu nghe lời cha mẹ."

Cuối cùng đưa ra nhận dịnh chung là người lớn thì luôn đúng. Nếu chúng ta cho trẻ thử sai và hỗ trợ chúng khi chúng cần, thì đó mới gọi là cách giáo dục đúng đắn.

Không đổ lỗi ​

Nếu là người Việt chắc chắn rằng quý vị sẽ từng nghe những câu nói như "Do thiên tai lũ lụt", "Do dịch bệnh", "Do thế lực thù địch", "Do hoàn cảnh", "Do số phận"... và nhiều câu nói khác nữa. Những câu nói này thường được sử dụng để đổ lỗi cho những vấn đề mà chúng ta gặp phải trong cuộc sống. Và rồi chấp nhận những thất bại của mình như một điều hiển nhiên.

Nhưng để tại hạ kể cho quý vị nghe nếu nói về thiên tai thì một nước sát chúng ta là Nhật Bản, họ là đất nước bị tàn phá nặng nề và thường xuyên hơn chún gta gấp trăm lần. Nhưng họ vẫn hay dạy con cái họ rằng:

"Nước mình có nhiều thiên tai, con phải học cách sống chung với thiên tai, và phải biết cách phòng tránh thiên tai." - Họ không đổ lỗi.

Nếu nói về số phận thì Việt Nam còn may mắn nhiều so với Mỹ. Bởi vì Mỹ là nước chịu thiên tai còn kinh khủng hơn ta nhiều. Họ có bão, có lốc xoáy, có động đất, có cháy rừng... có đủ thứ cả.

Hàng năm khi trời lạnh thì họ phải đối mặt với những cơn bão tuyết, mà quý vị biết rồi đó khi bị tuyết phủ thì mọi thứ đều bị tê liệt, không thể đi lại được, không thể làm việc được, không thể mua sắm được... và nhiều thứ khác nữa. Bên cạnh đó tốn kém rất nhiều tiền cho việc dọn tuyết, sửa chữa đường xá, nhà cửa sau mỗi mùa lạnh đến. Nào bể ống nước, nào cây cối đổ ngã, tai nạn giao thông, cào đường tránh trơn trợt và sau đó phải sửa lại...

Chưa nói là khi lạnh về thì các khu vui chơi giải trí, các khu water park, các dịch vụ ngoài trời...gần như đều phải đóng cửa. Nhiều người không có việc làm, không có thu nhập, tổn thất kinh tế rất lớn. Nhưng có ai đổ lỗi cho "Các thế lực thù địch" đâu.

Trong mùa COVID hàng triệu người nằm xuống vì dịch bệnh, hàng triệu người mất việc làm, hàng triệu người mất nhà cửa... nhưng có ai đổ lỗi cho "Thiên tai" đâu. Nhưng thay vì trông chờ phép màu, sự viện trợ như Việt Nam thì người Mỹ họ tự đứng lên, tự vực dậy và tự làm lại từ đầu. Họ tự làm ra vaccine, tự sản xuất khẩu trang, tự sản xuất máy thở... và nhiều thứ khác nữa.

Và một lần nữa họ không đổ lỗi cho số phận.

Kết luận ​

Người Mỹ thầm lặng và không đổ lỗi, họ chấp nhận sự khác biệt và sáng tạo, họ không cảm thấy quá áp lực với "dư luận", và họ không đổ lỗi cho những vấn đề mà họ gặp phải trong cuộc sống. Điều này giúp họ có thể tự do phát triển bản thân, tự do thể hiện cá tính riêng của mình, và tự do theo đuổi ước mơ của mình.